O βαλκανικός γλωσσικός δεσμός

Η επόμενη ανάρτηση μου σκόπευα να είναι για τη συνέχεια του πρόσφατου ταξιδιού μου   στο Βρότσλαβ και την Πράγα. Μια ευχάριστη έκπληξη όμως άλλαξε τα σχέδιά μου καθώς ο καλός φίλος  από το glossesweb.com μου ζήτησε  να κάνει ένα guest post. Φυσικά κάτι τέτοιο είναι πάντα καλοδεχούμενο όταν προέρχεται από ανθρώπους που έχουν κοινά ενδιαφέροντα με τη θεματολογία του παρόντος blog και φυσικά τον ευχαριστώ για τη συμμετοχή του.

Βαλκανικός γλωσσικός δεσμός (Balkansprachbund στα γερμανικά) ονομάζεται μια ομάδα αποτελούμενη από βαλκανικές γλώσσες οι οποίες ενώ ανήκουν σε διαφορετικές γλωσσικές ομάδες παρουσιαζούν σύγκλιση σε κάποια χαρακτηριστικά τους, κυρίως λόγω μακραίωνης γεωγραφικής συμβίωσης.

Οι γλώσσες του δεσμού είναι τα ελληνικά,τα βλάχικα, τα σερβικά, τα αλβανικά, τα βουλγάρικα, τα σλαβομακεδονικά, τα τουρκικά, τα ρουμάνικα και τα ρομ (τσιγγάνικα). Επίσης από κάποιους ερευνητές συμπεριλαμβάνονται και αρχαίες εξαφανισμένες πλέον βαλκανικές γλώσσες, όπως τα ιλλυρικά, τα δακικά και τα θρακικά.

Οι ομοιότητες αυτές παρατηρούνται λιγότερο στο λεξιλόγιο και περισσότερο στη μορφολογία, στη σύνταξη και τη γραμματική και γενικά τείνουν όλες να είναι περισσότερο αναλυτικές. Δεν παρουσιάζονται όλα τα χαρακτηριστικά σε όλες τις γλώσσες-μέλη του βαλκανικού γλωσσικού δεσμού. Ανάμεσα σε κάποιες τα κοινά σημεία είναι περισσότερα ενώ σε άλλες λιγότερα.

Επίσης κάποια κοινά που παρατηρούνται και δεν μπορούν να εξηγηθούν με βάση σύγχρονες γλώσσες, αποδίδονται στην κληρονομιά αρχαίων θρακοϋλλιρικών και δακικών γλωσσών. Σύμφωνα με τελευταίες έρευνες η παλαιοαλβανική γλώσσα αναδεικνύεται σε σημαντική πηγή επιρροής για τον γλωσσικό δεσμό.

Οι αλληλεπιδράσεις φαίνεται ότι σημειώθηκαν σε περιοχές όπου συνυπήρχαν πολλοί αλλόγλωσσοι πληθυσμοί.

Οι γλώσσες του δεσμού

Για παράδειγμα τα ρουμανικά, τα αλβανικά και τα βουλγάρικα έχουν τα πιο πολλά κοινά χαρακτηριστικά μεταξύ τους, όπως το άρθρο που προσκολλάται στο τέλος της λέξης. Μάλιστα οι δύο πρώτες παρουσιάζουν ένα κοινό λεξιλόγιο 200-300 λέξεων άγνωστης ετυμολογίας που από μία μερίδα επιστημόνων αποδίδεται σε μια κοινή δακική προέλευση.

Τα βουλγάρικα έχουν αναλυτικούς χρόνους που δεν υπάρχουν σε άλλες σλαβικές γλώσσες και πρόκειται προφανώς για ελληνική επιρροή.

Τα ελληνικά είναι μάλλον περιφερειακή γλώσσα στον γλωσσικό δεσμό,αλλά μοιράζεται κάποια σημαντικά κοινά με τις άλλες γλώσσες, όπως η απώλεια της δοτικής και του απαρέμφατου. 

Η επιρροή των τουρκικών περιορίζεται στο λεξιλόγιο και στην αντικατάσταση του απαρέμφατου με μια υποθετική.

Τα λατινικά στην βαλκανική τους εκδοχή (βλάχικα,ρουμάνικα) άφησαν και αυτά το αποτύπωμά τους.

Όπως και να έχει, οι σχέσεις μεταξύ των γλωσσών του δεσμού και ο βαθμός αλληλεπίδρασης είναι πεδίο συζητήσεων και αμφισβητήσεων.

Τα παρόν άρθρο είναι ένα guest post από το www.glossesweb.com